Xdem tilisa

Xdem-d tawennaḍt s tlisa i ibanen

• Ad yaɛer akken ad txedmeḍ tilisa i yigerdan. Nekkni s yimawlan nettxemmim ilmend n wayen i aɣ-ttaǧǧan yimawlan-nneɣ zik ad t-nexdem asmi nella d igerdan d tlisa i aɣ-xedmen imir-nni. Nettwaqqen diɣen s wayen i ttsamaḥen wiyiḍ i warraw-nsen ad t-xedmen, dɣa nekkat amek ara neṭṭef talemmast. Yelha mliḥ ma yella, ur t-nḥerres ara mliḥ, ur asen-nettak ara diɣen aẓuɣer mliḥ. Ad neṭṭef kan talemmast.
• Ur d-qqaret ara dima ih. Tikwal, yettbini-aɣ-d dakken yelha mi ara neǧǧ agrud ad yexdem akken yebɣa acku iḥebbes ur itettru ara yerna yetteɛǧab-as lḥal. Maca, mi ara neqqar kan « IH » i yigerdan, ttuɣalen ur zmiren ara ad qeblen tilisa. Agrud ara d-yekkren deg tlelli ur nessin tilisa, asmi ara yimɣur ad yuɣal ur iqebbel ara tilisa n yiselmaden-is, n yimeqqranen-nniḍen, n yimɛellmen neɣ ula d tid n lqanun.
• Ur d-qqaret ara dima ala. Seg tama-nniḍen, mi ara d-neqqar kan « ala », ttuɣalen d imdanen ur nezmir ara ad xemmen neɣ ad ddmen kra n rray iman-nsen.

Slemdet i ugrud tilisa-ines.

Yeshel mliḥ ad as-txedmeḍ tilisa i ugrud asmi ara yeḥsu belli tfehhmeḍ-t u tettqadareḍ-t. tikwal, imawlan xeddmen tilisa i ugrud s wawal neɣ s uwehhi u qqaren-asen dacu ara xedmen. Maca, tikwal, tigawint qqarent-d kter n wawalen. Tisudan, aɣemmez s wallen, azmumeg d tmuɣli tasusamt qqarent-as i ugrud dakken yelha wayen i yexdem. Tikwal, mi ara as-tefkeḍ afus neɣ ad as-tiniḍ ma yella yuḥwaǧ kra n lemɛawna. Akka diɣen, mi ara tessaliḍ leɛyun neɣ mi ara tqemceḍ lecfar, ad yefhem ugrud belli ur yelhi ara wayen i yexdem xir ccnafa n leɛyaḍ. Ha-tent-a kra n tarrayin i tzemrem ad tent-txedmem.

Sxedmet ijeqḍuren d yirellucen i yemmugen i nutni

• Mlet-asen amek ara sxedmen irellucen-a. Ma yella agrud iḍegger irellucen-is ilmend n talɣiwin-nsen, ini-as : « Ttḥadar irellucen-ik », syin ddem-d kra n talɣa, sekcem-itt deg umkan i as-ilaqen. Tikwal, igerdan kkaten irellucen-nsen s uqerruy, maca annect-a ur d-yemmal ara belli d timerẓiwt i bɣan ad rẓen. Ihi tzemrem ad ten-teǧǧem ad uraren kra n turart-nniḍen ara ten-issedhun ugar. Ma mazal agrud yettḍeggir irellucen-is, ihi lmeɛna-s yebɣa ad yurar amek ara yettḍeggir kra. Dagi, ini-as : « Yya-d ihi ɣer berra, ad tettḍeggireḍ ddabex-ik ».
• Sxedmet leḥwayeǧ deg wayen i wumi laqent. Efkem-as amedya yelhan deg usexdem n leḥwayeǧ deg wayen i wumi laqent. Sfehmet-as belli « ikursiyen laqen i tɣimit, imṭerḥen mmugen i tguni, ṭṭwabel mmugent i usečči, atg. » Ma yella yettneggiz ɣef umeṭreḥ, ini-as : « Ameṭreḥ yemmug i yiḍes mačči i uneggez, ruḥ ad tneggzeḍ di berra ». Maca ilaq lqanun-a ad yemmag akk ɣef medden, mačči ɣef ugrud kan. Akken diɣen ur ilaq ara ad tbeddeḍ sufella n ukursi.

Ɛerket tagnit, snulfut-d, tḥekmem deg uxxam

• Mlet-as amek ara ijemmeɛ irellucen-is. Eǧǧet kan kra n yirellucen ɣef ṭṭabla, wiyiḍ deg leqjer akken ad qqimen akken ttwajemɛen deg yiwen umkan. Ma yella txedmem akka, ula d agrud ad iɛaned ad ixeddem am kunwi. Agrud-nwen n sin n yiseggasen iḥemmel ad seggment leḥwayeǧ u ad iseggem akk wayen i as-d-yezzin. Mi ara yesɛu 3 n yiseggasen ad yizmir ad ittarra leḥwayeǧ ɣer yimukan-nsent. Tzemrem ad t-tɛiwnem, ad as-tinim : « wissen anda ara nerr irellucen-a mi ara nfak turart ? » tawennaḍt yettwaseggmen ad tɛiwen agrud-nwen akken ad iseggem ttexmam-is.
• Xedmet ayen i tebɣam ad t-yexdem ugrud-nwen. Ayen i txeddmem yesɛa azal ugar n wayen i d-teqqarem. Ma yella tebɣam agrud-nwen ad isett s tɣimit deg ṭṭabla, mačči s yibeddi, ilaq ad teqqimem ula d kunwi mačči s yibeddi neɣ ad tetteddum ad theddrem deg tilifun neɣ deg tkerrust. Agrud ur iqebbel ara ad yili lxilaf gar-awen. Ma yella yekker ɣef ṭṭabla neɣ yetturar s lmakla-s, init-as : « Ttwaliɣ terwiḍ », kkset-as lmakla-nni. Asmi ara yennam tiɣimit ɣef ṭṭabla akken ad yečč, annect-a ad t-iɛiwen akken ad yetḥekkem deg yiman-is.
• Sfehmet-as ansa qqlent tlisa-s. Asmi ara as-tḥuddem tilisa i ugrud ad tefrum aṭas n wuguren. Amedya, mi ara txedmem tazekkart n ugrud i tewwurt n uplakar akken ad tqarɛem agrud ur d-ittwezziɛ ara ayen i yellan daxel, ur tfeqqɛem ara.

Sxedmet awal yelhan

• Mi ara as-tsutrem kra i ugrud, sxedmet awal yelhan d tenfaliyin tufrarin mačči tibawiyin : mi ara tsewwayem, init-as : « lfarina ad tuɣal ɣer ubuqal », wala ma tennam-as « Ur ttwezziɛ ara lfarina ɣer lqaɛa ».
• Mi ara tsutrem kra deg ugrud n sin n yiseggasen, init-as ad yexdem ayen i tebɣam ad t-yexdem mačči ayen akken ur tebɣim ara « Subb-d ɣef ṭṭabla », refdem-d agrud-nwen, serset-tt, tinim-as : « Sres iḍarren-ik ɣef lqaɛa ».
• Mi ara yebɣu ugrud ad ittcelbib neɣ ad yazzel daxel n uxxam, ilaq ad as-theggim tignatin akken ad ixdem annect-a deg berra. Mi ara ittazzal deg uxxam, init-as s ssut ḥlawen : « Akka i tteddun medden deg uxxam », ddut sdat-s akken ad as-temlem amek.
• Ma yella agrud yebɣa tiḥlawatin deg tḥanut, tzemrem ad as-tinim : « Ass-a, ad d-naɣ titteffaḥin ». Akka ad teǧǧem lwelha-nwen ɣef wayen i tebɣam mačči ɣef wayen ur tebɣim ara. S umata, mi ara yebɣu ugrud ad imassi kra n tɣawsa, ad ittnadi isem-is. Tzemrem ad as-t-id-tinim : « Tebɣiḍ ad teṭṭfeḍ tatteffaḥt ? Tatteffaḥt d tazeggaɣt. Tzemreḍ ad tesfuḥeḍ tatteffaḥt ? Ad d-naɣ 4 n tetteffaḥin. Tzemreḍ ad yi-d-tɛawneḍ ad greɣ titteffaḥin-a deg tqecwalt ? Mi ara d-tḥekkum ayen i yettwali neɣ i ixeddem ugrud, irennu-as taffa n wawalen d tefyar. Annect-a yessedhay-it deg wayen i yettwali u isettu-as ayen akken i yebɣa uqbel.

Ur ssexdamet ara lmunaččiṭat

• Ad ilint lewqat ideg ad yaɛer i ugrud akken ad itḥekkem iman-is. Ladɣa ma yelluẓ, neɣ yeɛya neɣ yenceṭ mliḥ. Kra n yiseččuyen d kra n tḥuna ttnecciṭent mliḥ agrud. Ma yella imeqqranen zemren ad sneqsen tafat yeqwan, neɣ leswat yettseddiɛen, maca igerdan rennun tettekkar deg-sen kter.
• Ur as-ttakket ara lqahwa, d waṭas n ssker, ur t-ttaǧǧat ara aṭas ar tiliẓri neɣ ar yiselkimen d tilifunat n ufus.

Efket-as lweqt

• Tilisa ad ttbeddilent cwiṭ cwiṭ simal yettimɣur ugrud yettnerni, ad yizmir ad yili d amasay ɣef yiman-is. Ilaq ad timɣurem yid-s u ad tbeddlem ayen ilaqen ad ibeddel. Acku ayen i yettwaqarɛen i ugrud n 1 n useggas, yezmer ad yettwaqbal i ugrud n 3 n yiseggasen. Ilaq ad tbeddlem d ugrud akken ad yefhem belli tefkam-as laman. Annect-a ad yesnerni laman-is u ad yexdem tilisa i yiman-is s yiman-is asmi ara yimɣur.